به گزارش اقتصادما به نقل از خبرنگار اقتصادی ایرنا، طبق گزارش تحلیلی از اقدام‌های شرکت ملی نفت ایران بر اساس قانون برنامه هفتم توسعه و گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، با وجود الزام های قانونی در برنامه‌های توسعه‌ای کشور، عملکرد اجرایی در کاهش و رفع گاز های مشعل در دوره‌های پیشین رضایت‌بخش نبوده است؛ اما به نظر می‌رسد براساس برنامه هفتم توسعه، و در دولت چهاردهم عزم جدی‌تری برای مهار این گازهای باارزش که هر روز در آسمان ایران می‌سوزند، شکل گرفته است.

پیشینه قانونی برای رفع گازهای مشعل

در برنامه ششم توسعه، دولت مکلف شده بود تا پایان برنامه، نسبت به جمع‌آوری و بهره‌برداری از ۹۰ درصد گازهای مشعل اقدام کند. با این حال، مطابق با گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، تنها حدود ۵ درصد از این هدف محقق شد. مهم‌ترین دلایل این ناکامی، نبود ساختارهای انگیزشی برای مشارکت بخش خصوصی، ضعف در طراحی مدل‌های اقتصادی پروژه‌ها، و عدم اختصاص منابع مالی پایدار بود.

اکنون در برنامه هفتم برای رفع این نارسایی‌ها، تمهیدهای تازه‌ای اندیشیده شده است که مهم‌ترین آن‌ها وضع عوارض پلکانی برای سوزاندن گازهای مشعل است که از ۵ درصد ارزش روز گاز در سال نخست شروع شده و به ۷۵ درصد در سال پایانی برنامه می‌رسد. این ابزار تنبیهی مالی، به‌منظور افزایش جذابیت جمع‌آوری گازهای فلر طراحی شده است.

برنامه سه‌مرحله‌ای شرکت ملی نفت برای مهار فلر

مدیر نظارت بر تولید نفت و گاز شرکت ملی نفت ایران، به تازگی سه طرح کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت برای مهار فلرسوزی رونمایی کرده است.

فرخ علیخانی طرح‌های کوتاه‌مدت را اینگونه توضیح داد: این طرح‌ها شامل واگذاری گازهای مشعل به بخش خصوصی از طریق مزایده است؛ در یکی دو سال گذشته، مزایده‌ها برگزار شده و بخشی از پروژه‌ها اجرایی و برخی دیگر در مراحل پایانی هستند.

مدیر نظارت بر تولید نفت و گاز شرکت ملی نفت ایران درباره طرح‌های میان‌مدت ادامه داد: دو پروژه اصلی «بیدبلند» و «مارون» در این دسته قرار دارند که تاکنون به‌ترتیب ۷۵ درصد و ۷۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشته‌اند.

وی خاطر نشان کرد: همچنین پروژه‌های جانبی نظیر «خارَک» نیز به حدود ۷۳ درصد رسیده‌اند. این پروژه‌ها بر اساس برنامه‌ریزی صورت‌گرفته، در سال‌های ۱۴۰۴ تا ۱۴۰۶ تکمیل خواهند شد.

این مقام مسئول طرح‌های بلندمدت را شامل پروژه‌های ان‌جی‌ال (NGL) نظیر NGL ۳۱۰۰ با ۹۳ درصد پیشرفت و NGL ۳۲۰۰ دانست که به مرحله بهره‌برداری اولیه رسیده است.

وی هدف نهایی از این پروژه‌ها، تأمین پایدار خوراک برای صنایع پتروشیمی و تزریق گاز به شبکه سراسری اعلام کرد.

ساخت داخل و تأمین مالی غیردولتی

فرخ علیخانی همچنین به ابعاد مهندسی و مالی این پروژه‌ها اشاره کرد و گفت: در بخش مهندسی، نصب و راه‌اندازی، پروژه‌ها ۱۰۰ درصد با توان داخلی انجام شده‌اند.

وی ادامه داد: در بخش تأمین کالا، حدود ۶۵ درصد از منابع داخلی و ۳۵ درصد از خارج تأمین شده که عمدتاً مربوط به تجهیزات خاص گاز ترش است.

این مقام مسئول افزود: در بخش تأمین مالی، هیچ پروژه‌ای از منابع داخلی شرکت ملی نفت تأمین اعتبار نشده و سرمایه‌گذاری‌ها از طریق بخش خصوصی، صندوق توسعه ملی و هلدینگ‌های بزرگ مانند خلیج فارس انجام شده‌اند.

در این زمینه مرکز پژوهش‌های مجلس ناکارآمدی نظام قیمت‌گذاری گاز مشعل و عدم پایبندی برخی شرکت‌ها به تعهدات پیمانی و نبود مشوق‌های پایدار برای سرمایه‌گذاران عمده‌ترین موانع برشمرده شده است.

مرکز پژوهش های مجلس پیشنهاد داده است که دولت با اعمال سیاست‌های ترکیبی (تشویق + تنبیه)، مشوق‌های مالیاتی و حمایت از سرمایه‌گذاران داخلی، مسیر تکمیل طرح‌ها را تسهیل کند.

در افق برنامه هفتم توسعه، انتظار می‌رود بخش بزرگی از گازهای همراه نفت، به‌جای سوزانده‌شدن در مشعل‌ها، به ارزش اقتصادی برای کشور تبدیل شوند.

با توجه به پیشرفت فیزیکی بالای برخی طرح‌ها و مشارکت مؤثر بخش خصوصی، امیدواری‌هایی درباره تحقق این هدف وجود دارد. با این حال، تضمین موفقیت نهایی در گرو رفع موانع ساختاری و تداوم اراده حاکمیتی برای پایان‌دادن به سوزاندن ثروت ملی در مشعل‌ها است.

پیش از این هم مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران از اجرایی شدن بزرگترین طرح جمع آوری مشعل‌های فلرسوز با کمک پتروشیمی ها خبر داده و گفته بود: دو نوع فلرسوزی داریم؛ مشعل‌های گاز همراه نفت که بیشتر در منطقه خوزستان، منطقه غرب و شرق کارون و منطقه دهلران و مناطق نفتی قرار دارند و مشعل های واقع در منطقه عسلویه که از منابع گازی هستند.

معاون وزیر نفت خاطرنشان کرد: قراردادهای متعددی روی هر دو نوع مشعل توسط پتروشیمی ها منعقد شده و پیگیری می شود؛ در این میان مشعل هایی که در میادین نفتی در منطقه خوزستان، ایلام، کهگیلویه و گچساران واقع شده‌اند، در حال نهایی شدن هستند و سه گروه پتروشیمی در این زمینه ورود کرده و به انجام سرمایه گذاری پرداخته‌اند.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی یکی از این پتروشیمی ها را هلدینگ خلیج فارس معرفی کرد که از طریق شرکت بیدبلندخلیج فارس اقدام کرده است و ادامه داد: جمع سرمایه‌گذاری انجام شده در چهار استان ۱.۱ میلیارد دلار بوده است.

عباس زاده افزود: مشعل‌های پراکنده توسط این شرکت جمع آوری شده و با کمک شبکه خطوط انتقال به پالایشگاهی در بیدبلند بهبهان منتقل می‌شود.

وی این پروژه را بزرگترین پروژه جمع آوری گاز های فلر دانست و خاطرنشان کرد: امسال و تا پایان سال ۱۴ مشعل فلرسوز جمع آوری می شود.

معاون وزیر نفت گفت: این طرح جمع آوری ۵۵ مشعل فلر را هدف گذاری کرده است.