به گزارش اقتصادما، در حالی که به بلندترین شب سال نزدیک می‌شویم و خانواده‌های ایرانی طبق سنت دیرینه خود را برای برگزاری جشن شب یلدا آماده می‌کنند، بازار خشکبار و آجیل با نوسانات قیمتی عجیب و غیرقابل توجیهی روبرو شده است. گشت و گذاری در بازار نشان می‌دهد قیمت‌ها نه تنها با قدرت خرید قشر متوسط و ضعیف همخوانی ندارد، بلکه ریشه این گرانی‌ها را باید در جایی خارج از مکانیسم عرضه و تقاضای معمول جستجو کرد.

قیمت آجیل؛ از 700 هزار تا یک میلیون و 300 هزار تومان!

بر اساس اظهارات اخیر رئیس اتحادیه خشکبار و آجیل‌فروشان تهران، قیمت هر کیلوگرم آجیل شب یلدا در خرده‌فروشی‌ها، بسته به کیفیت، ارقامی بین 700 هزار تا یک میلیون و 300 هزار تومان را ثبت کرده است. این ارقام نجومی در حالی اعلام می‌شود که درآمد خانوار ایرانی به ریال است، اما هزینه‌های تحمیل شده در بازار خشکبار، عملاً با نرخ دلار آزاد محاسبه می‌شود.

ریشه گرانی کجاست؟

صمصامی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در خصوص دلیل گرانی آجیل نوشت: آمارهای رسمی و تحلیل‌های اقتصادی حاکی از آن است که بخش عمده‌ای از ارزهای حاصل از صادرات غیرنفتی (به‌ویژه در بخش خشکبار) به چرخه اقتصادی کشور بازنگشته است. بسیاری از این صادرات توسط کارت‌های بازرگانی "یک‌بار مصرف" انجام شده و نام صادرکنندگان خشکبار در میان لیست 1000 نفری که بالاترین میزان ارز بازنگشته را دارند، به چشم می‌خورد.

این صادرکنندگان به بهانه فاصله میان نرخ ارز در سامانه نیما و بازار آزاد، از بازگرداندن ارز حاصل از صادرات طفره می‌روند و با فشار آوردن به بانک مرکزی از طریق اتاق‌های بازرگانی، به دنبال رسمیت بخشیدن به نرخ‌گذاری بر اساس بازار قاچاق و ایجاد "تالار سوم ارزی" هستند.

چهار ضربه مهلک به اقتصاد و سفره مردم عدم بازگشت ارز حاصل از صادرات خشکبار و اصرار بر فروش به نرخ دلار آزاد، تنها یک گران‌فروشی ساده نیست؛ بلکه طبق تحلیل‌های کارشناسی، از چهار جنبه به اقتصاد ملی و معیشت مردم خسارت می‌زند:

1- فرار سرمایه: ارز حاصل از صادرات که باید صرف واردات کالاهای اساسی شود، در بازار آزاد قاچاق فروخته شده و عملاً صرف تأمین مالی قاچاق و خروج سرمایه از کشور می‌شود.

2- ضربه به تولید: کمبود منابع ارزی ناشی از این عدم بازگشت، باعث طولانی شدن صف تخصیص ارز برای واردات مواد اولیه و ماشین‌آلات صنعتی شده و چرخ تولید کشور را کند می‌کند.

3- تورم‌زایی: بانک مرکزی برای تشویق صادرکنندگان به بازگشت ارز، مجبور به افزایش نرخ رسمی ارز می‌شود. این اقدام مانند بنزینی بر آتش تورم عمل کرده و چرخه ویرانگر «نرخ ارز-تورم» را تشدید می‌کند که نتیجه آن سقوط بیشتر ارزش پول ملی است.

4- کالای ایرانی با قیمت جهانی: مهم‌ترین آسیب مستقیم به مردم، نحوه قیمت‌گذاری است. با صادرات خشکبار به نرخ بازار آزادِ قاچاق، عملاً قیمت‌گذاری آن در داخل کشور نیز بر اساس همان نرخ‌های صادراتی (معادل دلاری) انجام می‌شود. در این حالت، مردم عزیز ما که درآمد "ریالی" دارند، مجبورند آجیل شب یلدا (و حتی شب عید) را با نرخ‌های گزاف معادل دلار آزاد تهیه کنند.

 حمایت از صادرات یا غارت سفره مردم؟

بدیهی است که هیچ‌کس مخالف صادرات خشکبار و میوه تولیدی مازاد بر نیاز کشور نیست؛ اما شرط اصلی تجارت سالم، بازگشت کامل ارزهای حاصل از صادرات به چرخه رسمی کشور است. نمی‌توان پذیرفت که عده‌ای با استفاده از منابع ملی (آب، خاک و انرژی ارزان)، محصولی تولید کنند و در حالی که سود صادرات آن را در بازارهای غیررسمی می‌فروشند، مردم داخل کشور را نیز مجبور به پرداخت هزینه‌های دلاری برای محصولات بومی کنند.

نهادهای نظارتی و بانک مرکزی باید با جدیت بیشتری بر روند بازگشت ارز صادرکنندگان خشکبار نظارت کنند تا شیرینی شب یلدا با قیمت‌های نجومی به کام مردم تلخ نشود.