به گزارش اقتصادما به نقل از گروه اقتصادی ایسکانیوز، خرید نان باکیفیت و دسترسی آسان (عدم‌ازدحام) به قوت غالب، کمترین توقع مردم از دولت و صنف نانوایان است. در این سال‌ها دولت نسخه‌های مختلفی برای درمان این درد پیچیده، اما هیچ‌کدام نتوانسته است مردم و نانوایان را راضی نگه دارد. پرداخت یارانه نقدی و فروش نان با کارتخوان‌های هوشمند نیز چاره کار نبود. اخیراً نیز با افزایش قیمت نان این نارضایتی‌های طرفین بیش از گذشته شده است. به عنوان مثال، قیمت نان در شهریور ماه افزایش ۲۵ تا ۳۰‌درصدی داشت و هنوز یک ماه از افزایش قیمت نان در استان تهران نگذشته، نانوایان با ترفندهای مختلف از قیمت مصوب تخطی و عددهای بالاتری از مشتریان برای هر قرص نان دریافت می‌کنند. اتحادیه نانوایان نیز با انداختن توپ به زمین وزارت اقتصاد، پاسخگوی اعتراضات مردم نیست.

«نان» همچنان در جامعه ایرانی، نقشی محوری و سهم بالایی در سبد غذایی خانوار دارد. دولت همواره با تخصیص یارانه به آرد و نان تلاش کرده است قوت‌غالب مردم با قیمت ارزان در دسترس خانوار قرار گیرد، اما به دلایل مختلف این یارانه دولت حیف و میل می‌شود.

اواخر دهه ۸۰ برای کاهش دورریز نان و صرفه‌جویی در مصرف، دولت وقت همزمان با افزایش قیمت نان، یارانه نقدی ۴۵‌هزارتومانی برای هر یک از اعضای خانواده در نظر گرفت. همچنین به متقاضیان نانوایی‌های آزادپز نیز مجوز فعالیت داد تا با افزایش تعداد نانوایی‌های سنتی، مردم دسترسی آسان‌تری به نان داشته باشند.

این طرح در سال نخست به بهبود کیفیت نان منجر شد، اما بعد از گذشت یک سال کیفیت به شدت افت کرد.

بعد از آن تخلفات نانوایان و فروش آرد یارانه‌ای با قیمت آزاد مسئولان را بر آن داشت با راه‌اندازی کارتخوان‌های هوشمند، میزان پخت نان را متناسب با آرد تحویلی به نانوایی‌ها رصد کنند.

این طرح در دولت مردمی و در سال گذشته بعد از اجرای آزمایشی به طور سراسری در کشور آغاز شد. از همان ابتدای شروع به کار طرح، اتحادیه نانوایان و فعالان صنف مدام بهانه‌جویی می‌کردند و این طرح را مناسب نمی‌دانستند، با این حال دستاورد این طرح خوب این بود که در ۲۵ ماهه طرح هوشمندسازی میزان صرفه‌جویی آرد به لحاظ تناژ، تقریباً ۳ میلیون‌و۶۱۰‌هزار تن بود که عدد ریالی آن ۶۵‌هزار میلیارد تومان بوده است.

به اذعان مسئولان اگر طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان اجرا نمی‌شد، دولت برای تأمین پایدار نان و حفظ قدرت خرید مردم نیازمند ۶۵‌هزار میلیارد تومان منابع بیشتر برای این کار می‌شد، یعنی منابع بیشتری را مجبور بودیم در قانون برنامه بودجه پیش‌بینی کنیم تا نان مردم را به شکل پایدار تأمین کنیم.

بهانه‌جویی‌ها و عدم‌اصلاح کیفیت نان

در حال حاضر گزارش‌های میدانی از سطح شهر حاکی است حتی همین طرح خوب و مفید نیز نتوانسته است مردم و نانوایان را راضی نگه دارد، زیرا نانوایان مدام در حال غرولند از سامانه نانینو (کارتخوان‌های هوشمند) و کاهش درآمد ماهانه‌شان هستند و هیچ توجهی به بهبود کیفیت و وزن چانه نان ندارند و مردم نیز از پولی که بابت هر قرص نان بی‌کیفیت می‌دهند و وقتی که ساعت‌ها در مقابل نانوایان تلف می‌کنند، گله‌مندند.

به عبارت بهتر به رغم تلاش‌های دولت‌ها، هنوز قوت غالب مردم ساماندهی نشده و نتوانسته است حداقل رضایت مردم را جلب کند.

در روزگاری، شهروندان ایرانی در هر کجا تکه نانی را روی زمین می‌دیدند، آن را برمی‌داشتند، حرمت می‌کردند و در گوشه‌ای می‌گذاشتند که زیر پا نرود؛ مردمانی که برای هر ذره از غذای سفره‌های‌شان، به عنوان نعمت‌هایی از سوی خداوند، حرمت قائل بودند، اما امروز کیسه‌کیسه برکت خدا وارد کیسه زباله‌های نان خشکی می‌شود.

یکی از کسانی که برای خرید نان به سنگکی مراجعه کرده است، در گفتگو با «جوان» می‌گوید: در گذشته نان سنگک از آن دست نان‌هایی بود که دورریز نداشت، اما در حال حاضر با آرد سفید و به قدری بی‌کیفیت پخته می‌شود که بخش زیادی از آن روانه نان خشکی می‌شود.

این شهروند تهرانی می‌افزاید: نان بربری و حتی تافتون نیز شرایط بدتری دارند و هیچ نظارتی بر عملکرد این نانوایان نیست. بنده بارها به سامانه ۱۲۴ و اتحادیه نانوایان شکایت کرده‌ام، اما هیچ توجهی نشده است.

وی تأکید می‌کند: نانواها مدام از ارزانی نان و هزینه‌های بالا گلایه می‌کنند، اما در همین محله ما در کمتر از یک سال نانوایان خودروهای مدل بالا خریداری کرده‌اند و وضع‌شان بهتر شده است. اگر واقعاً این صنف اقتصادی نیست، چرا تعطیل نمی‌کنند و ملک را تحویل شهرداری نمی‌دهند.

شهروند دیگری وارد بحث می‌شود و تأکید می‌کند: زمانی ساعت ۶ صبح نانوایی‌ها شروع به کار می‌کردند، اما چند سالی است که ساعت ۶:۳۰ تازه شاطرها کرکره نانوایی را بالا می‌برند و در کمتر از ۴۵ دقیقه خمیر نان را وارد تنور می‌کنند. طبیعی است که کیفیت نان‌های سنتی اینقدر پایین باشد.

وی می‌افزاید: نانوایان دولتی مدام از بالابودن هزینه‌های نانوایی اعم از هزینه آب، برق و دستمزد کارگران سخن می‌گویند و معتقدند قیمت نان سنتی ارزان است. این گله‌گذاری‌ها در حالی است که حداقل در سه سال اخیر که به قول خودشان پخت نان مقرون‌به‌صرفه نبوده، نه نانوایی تعطیل شده و نه تغییر کاربری داده شده است. فقط کیفیت نان روزبه‌روز پایین‌تر آمده و صف‌های مقابل آن طولانی‌تر شده است.

اتحادیه نانوایان: قیمت مصوب نان هزینه نانوایان سنتی را پوشش نمی‌دهد

در حالی که افت کیفیت نان و کاهش ساعات کاری نانوایان صدای مردم را درآورده، اتحادیه نانوایان که زمانی وظیفه نظارت بر عملکرد نانوایان را داشت، مدام از طرح هوشمندسازی دولت مردمی انتقاد می‌کند و با جانبداری از نانوایان این طرح را شکست‌خورده می‌داند.

در دو ماه اخیر با افزایش قیمت نان در استان‌های مختلف کشور، اگر برای خرید نان سنتی به هر نانوایی بروید، قیمت‌ها متفاوت است. این امر برای دو نان بربری و سنگک مشهودتر است. نان‌های آماده فروش روی دیوار نانوایی‌ها، بدون استثنا با چند دانه کنجد، نرخ چندبرابری دارند. قیمت نان در شهریور ماه افزایش ۲۵ تا ۳۰‌درصدی داشت و هنوز یک ماه از افزایش قیمت نان در استان تهران نگذشته، نانوایان با ترفندهای مختلف از قیمت مصوب تعدی و عددهای بالاتری از مشتریان برای هر قرص نان دریافت می‌کنند.

پشتیبانی نامناسب

محمد سلیمانی، رئیس اتحادیه نانوایان سنتی تهران درباره اعمال سلیقه در قیمت‌گذاری نان در نانوایی‌های سنتی از جمله سنگک می‌گوید: سهمیه اختصاصی هر نانوایی بر مبنای عملکرد کارتخوان‌های هوشمند است، در نتیجه نانوایان نمی‌توانند خارج از این سیستم فروش داشته باشند.

وی می‌افزاید: بارها عنوان کرده‌ایم شرکت مجری این طرح، پشتیبانی مناسبی ندارد و دو روز تا یک هفته زمان می‌برد دستگاهی که دچار اشکال شده است، درست شود. در چنین شرایطی نانوایان ناگزیر هستند دستگاه را برای عیب‌یابی به مراکزی دیگر ببرند، در حالی که پشتیبان‌های سایر کارتخوان‌ها در صورت بروز مشکل در کوتاه‌ترین زمان ممکن ایراد را رفع می‌کنند. اجرای طرح کارتخوان هوشمند مربوط به یک شرکت بوده است، در حالی که اگر شرکت دوم نیز وجود داشته باشد، رقابت بین آن‌ها سبب می‌شود خدمات‌هی این بخش، وضعیت بهتری داشته باشد.

وی با اشاره به باگ‌های موجود می‌گوید: سهمیه نانوایی‌ها هر ۱۰روز شارژ می‌شود که بر اساس کارکرد ماه قبل آنهاست.

سلیمانی در پاسخ به این پرسش که آیا نظارتی بر عملکرد نانوایان از سوی اتحادیه صورت می‌گیرد یا خیر می‌گوید: اتحادیه هم با هر قیمت نامتعارفی مخالف است و با آن برخورد می‌کند. همچنین نظارت بر فعالیت نانوایان از سوی نهادهایی همچون اتاق اصناف، وزارت صنعت، معدن و تجارت و اتحادیه‌ها در حال انجام است.

وی با بیان اینکه امروز نرخ ۵‌هزار تومان برای هر نان سنگکی صرفه اقتصادی ندارد و هزینه‌ها را تأمین نمی‌کند، عنوان می‌کند: معضل کارگر یکی از مشکلات نانوایان سنتی است و اگر کارگر نانوا به هر دلیلی برود، جایگزین‌کردن آن بسیار مشکل است. این امر نرخ دستمزد کارگران را در این صنف سالانه در چند نوبت افزایش می‌دهد، زیرا با تغییر کارگر، هر نیروی جدید با قیمتی بالاتر حاضر به کار خواهد بود یا اینکه نانوایی باید تعطیل شود.

وی در توضیح بیشتر می‌گوید: هنگامی که نانوایی مبادرت به فروش نان با قیمت بالاتر می‌کند، برای نانوایی‌هایی که با نرخ مصوب فروش دارند نیز چالش ایجاد می‌کند، زیرا کارگران دیگر حاضر نیستند با دستمزد پایین در سایر نانوایی‌ها مشغول فعالیت شوند.

هزینه تمام‌شده نان بالاست

رئیس اتحادیه نانوایان سنگک تهران در استدلالی غیرواقعی میزان دستمزد روزانه هر کارگر نانوایی را ۳ تا ۴ میلیون تومان عنوان می‌کند و می‌گوید: اگر روزانه به طور میانگین هشت کیسه آرد پخت شود، از هر کیسه بین ۹۵۰ تا هزار عدد نان به دست می‌آید که درآمد آن با مبلغ ۵‌هزار تومان حدود ۵میلیون تومان می‌شود. از این درآمد بین ۳میلیون‌و۸۰۰ تا ۴میلیون تومان فقط هزینه روزانه دستمزد کارگران است.

این فعال صنفی اظهار می‌دارد: دولت می‌تواند دو تا سه نانوایی سنتی را به شکل یارانه‌ای مدیریت کند و باقی نانوایی‌ها با قیمت آزاد فعالیت داشته باشند. تأثیر قیمت آرد در هزینه تمام‌شده ۸‌درصد است و ۹۲‌درصد هزینه به سایر مؤلفه‌ها مانند دستمزد، اجاره بها، پول برق و آب برمی‌گردد. از ابتدای سال تاکنون فقط یک قلم کالای مورد نیاز، یعنی کیسه مایه خمیر ۳۰۰ تا ۴۰۰‌هزار تومان گران شده و همین امر هزینه تمام‌شده نان را افزایش داده است. قیمت مصوب نان در نانوایی‌های سنتی هزینه آن‌ها را پوشش نمی‌دهد و پایین‌تر از آنالیز نرخ واقعی است.

به هر روی دولت باید چالش نان را حل کند چراکه ضمن تحمیل فشار معیشتی، مردم و نانوا را رودرروی هم قرار می‌دهد و بگومگوها درباره قیمت نان نیز ره به جایی نمی‌برد!